Πύργος

Είναι το μεγαλύτερο χωριό στην Τήνο, μετά την Χώρα. Οι περισσότεροι επισκέπτες, ίσως όχι άδικα, το διακρίνουν από τα υπόλοιπα χωριά του νησιού. Δεν το θεωρούν απλά ΠΟΛΥ όμορφο, αλλά ένα υπαίθριο μουσείο λαϊκής τέχνης, το οποίο διατηρεί αναλλοίωτη την παραδοσιακή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική.

Είναι πλημμυρισμένος από υπέροχες δημιουργίες βασισμένες στο μάρμαρο και δίνει την αίσθηση της αρχοντιάς, της καλλιτεχνίας και του άσβεστου πυρετού της έμπνευσης του ανθρώπου. Περπατώντας στους γραφικούς δρόμους μπορεί κανείς να δει και να θαυμάσει τα μαρμάρινα περίθυρα των σπιτιών και τις ανάγλυφες διακοσμήσεις τους, τα υπέρθυρα με την ποικιλία των διακοσμητικών τους μοτίβων, τις βρύσες κ.α. Στον Πύργο επίσης λειτουργεί η Σχολή Καλών Τεχνών από την οποία διακρίνονται οι Έλληνες μαρμαρογλύπτες.

Είναι το ομορφότερο χωριό της Τήνου και ένα από τα ομορφότερα των Κυκλάδων

Ο επισκέπτης δεν πρέπει να ξεχάσει να επισκεφθεί το σπίτι - μουσείο του Γιαννούλη Χαλεπά, το νεκροταφείο με τα μαρμάρινα αριστουργήματα καθώς και το μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών, όπου εκτίθενται έργα των Γιαννούλη Χαλεπά, Φιλιππότη, Σώχου, Βιτάλη, κ.ά.

Στο τέλος της βόλτας σας, μην ξεχάσετε να ξαποστάσετε στην πλατεία του χωριού να πιείτε καφέ στη χόβολη και να φάτε πραγματικά σπιτικό γαλακτομπούρεκο, κάτω από τα δύο υπέροχα αιωνόβια πλατάνια της.

Πύργος
Το µεγαλύτερο χωριό της Τήνου και από τα παλαιότερα, οφείλει το όνοµά  του σε ένα παλιό βενετσιάνικο πύργο, ο οποίος υπήρχε στην περιοχή και  αναφέρεται σε έγγραφα του 16ου αιώνα. Περιβάλλεται από βουνά και ξεχωρίζει για  τη γραφικότητα και την πανέµορφη αρχιτεκτονική του, αφού διατηρεί αναλλοίωτη  την τηνιακή παράδοση. Είναι η γενέτειρα πολλών µεγάλων καλλιτεχνών της Τήνου  αλλά και της Ελλάδας γενικότερα, όπως των Γιαννούλη Χαλεπά, ∆. Φιλιππότη, Ν.  Λύτρα, και πολλών άλλων. Η καλλιτεχνική παράδοση είναι έκδηλη σε όλο το χωριό,  από την αρχιτεκτονική των σπιτιών, τα µαρµάρινα περίθυρα και υπέρθυρά τους, τα  πολυάριθµα διακοσµητικά παντού ακόµα και στους δρόµους, τις κρήνες και τις  εκπληκτικές σε µεγαλείο και κάλλος εκκλησίες. Οι ντόπιοι γλύπτες,  εκµεταλλευόµενοι το προνόµιο των κοιτασµάτων του λευκού και πράσινου µαρµάρου  που αφθονεί στην περιοχή, έχουν διακοσµήσει µε φροντίδα το χωριό, το οποίο θα  µπορούσε να χαρακτηριστεί και ως υπαίθριο µουσείο. Ιδιαίτερα αξίζει κανείς να  επισκεφτεί το µουσείο Πανορµιτών καλλιτεχνών, τα σπίτια των Χαλεπά και Λύτρα,  τα πολυάριθµα εργαστήρια ντόπιων γλυπτών, τη µοναδική πλατεία µε µαρµάρινη  κρήνη και τον υπεραιωνόβιο πλάτανο, τις επιβλητικές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου  και Αγίου ∆ηµητρίου µε την περίτεχνη διακόσµησή τους. Ξεχωριστό ενδιαφέρον  παρουσιάζει το νεκροταφείο του χωριού µε τις υπέροχες µαρµάρινες γλυπτές  πλάκες, έργα µεγάλων καλλιτεχνών, αλλά και η Σχολή Καλών Τεχνών, µοναδική στην  Ελλάδα, ενώ δίπλα της πρόσφατα ιδρύθηκε µουσείο Μαρµαροτεχνίας. Ο Πύργος, αν  και αποµακρυσµένος, διαθέτει όλες τις ανέσεις και δεν υστερεί σε τίποτα από την  πρωτεύουσα. Με τα παραδοσιακά καφενεία συγκεντρωµένα στην κεντρική πλατεία αλλά  και σε όλο το χωριό, το φούρνο και πολλά άλλα καταστήµατα, αποτελεί ιδανικό  προορισµό για κάθε επισκέπτη της Τήνου.

ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ

Γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1850 στον Πύργο. Ο πατέρας του  ήταν µαρµαρογλύπτης και αυτό συνέβαλε στην κλίση του στην τέχνη της  µαρµαρογλυπτικής από πολύ µικρή ηλικία. Ύστερα από τη φοίτησή του στο  Σχολαρχείο της  Σύρου και ενώ τον προόριζαν οι γονείς του για έµπορο, κατάφερε να τους  µεταπείσει και να φοιτήσει το 1869-1872 στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Οι  επιδόσεις του άφησαν κατάπληκτους τους καθηγητές του, σύντοµα πήρε το πτυχίο  του γλύπτη αριστεύοντας και έφυγε τον επόµενο χρόνο µε υποτροφία του Ιερού  Ιδρύµατος Ευαγγελιστρίας Τήνου για σπουδές στη σχολή του Μονάχου. Επιστρέφοντας  στην Αθήνα µισθώνει ένα µικρό ισόγειο κατάστηµα και στήνει το εργαστήριό του. Σ' αυτό το εργαστήριο ολοκλήρωσε το έργο του «ο Σάτυρος που παίζει µε τον  Έρωτα» και ξεκίνησε να δουλεύει το διασηµότερο γλυπτό του «η Κοιµωµένη» που  βρίσκεται στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών. Το 1878 παθαίνει νευρικό κλονισµό, µε  αποτέλεσµα να καταστρέψει πολλά έργα του, ενώ επιχείρησε πολλές φορές να αυτοκτονήσει.  Εδώ τελειώνει και η πρώτη περίοδος έργων του καλλιτέχνη, η πιο σηµαντική και  δηµιουργική. Ύστερα από επισκέψεις σε ειδικούς στο εσωτερικό και στο εξωτερικό,  οι δικοί του αποφάσισαν να τον κλείσουν στο ψυχιατρείο της Κέρκυρας, όπου,  καθόλο το διάστηµα της παραµονής του εκεί, γιατροί και φύλακες του απαγορεύουν  να σχεδιάζει και να πλάθει, και ό, τι δηµιουργεί το καταστρέφουν. Το ίδιο  συµβαίνει και όταν µεταφέρεται στο σπίτι του στην Τήνο υπό την αυστηρή επίβλεψη  της µητέρας του, η οποία του απαγορεύει κάθε επαφή µε την τέχνη, ακόµα και µε  το κάρβουνο ή τον πηλό. Μετά το θάνατό της, το 1916, και έχοντας ξεκόψει  παντελώς από την τέχνη του ο καλλιτέχνης, ασχολείται  µε τη βοσκή προβάτων,  φέροντας το στίγµα του τρελού. Παρόλα αυτά, βρίσκει τη δύναµη και κατασκευάζει  κάποια έργα από πηλό. Με το θόρυβο που δηµιουργούν διάφοροι κριτικοί τέχνης για  την εγκατάλειψή του από την Πολιτεία, βγαίνει από την αφάνεια και η Ακαδηµία  Αθηνών το 1927 τον βραβεύει µε το Αριστείο των Τεχνών. Το 1930 ολοκληρώνεται  και η δεύτερη περίοδος των έργων του που καθρεφτίζουν την ταραγµένη ψυχική του  κατάσταση. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του θα ζήσει και θα ξαναρχίσει να  δουλεύει στο σπίτι που του παραχώρησε ανηψιά του στην οδό ∆αφνοµήλη στην Αθήνα  µέχρι το θάνατό του το 1938. Τα έργα της τρίτης περιόδου είναι κατώτερα της  τέχνης του.  Ο Γιαννούλης Χαλεπάς ανήκει στους κορυφαίους γλύπτες της νεότερης  Ελληνικής Τέχνης. Τα έργα του παραπέµπουν στον κλασικισµό, ωστόσο η  γεωµετρικότητά τους προσδίδει κάτι το νεωτεριστικό. Η εκφραστικότητα των  προσώπων και των σωµάτων που πλάθει, είτε πρόκειται για σάτυρο, είτε για τη  Μήδεια, είτε για την Κοιµωµένη, είναι έκδηλη, µαγνητίζει κάθε παρατηρητή και  κατατάσσει το Χαλεπά στον αντίποδα του Ροντέν.  

 ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΛΥΤΡΑΣ

Το 1832, γεννήθηκε στον Πύργο άλλος ένας µεγάλος καλλιτέχνης, ο Νικ.  Λύτρας. Σπούδασε στην Αθήνα ύστερα από προτροπή του δασκάλου του, ο οποίος  διέκρινε την κλίση του στη ζωγραφική. Φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του  Πολυτεχνείου Αθηνών και στη συνέχεια µε κρατική υποτροφία στην Ακαδηµία Καλών  Τεχνών του Μονάχου. Οι επιδόσεις του προκάλεσαν το θαυµασµό των καθηγητών του,  γι' αυτό και του προτάθηκε θέση καθηγητή στην Ακαδηµία που όµως δεν αποδέχτηκε  και επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1866 διορίστηκε τακτικός καθηγητής της Σχολής  Καλών Τεχνών της Αθήνας, όπου δίδαξε για 38 ολόκληρα χρόνια µέχρι το θάνατό  του, το 1904, και αγαπήθηκε από τους µαθητές του για τον πράο και ήπιο  χαρακτήρα του. Καταξιώθηκε τόσο στην πατρίδα του όσο και διεθνώς για τα έργα  του. Υπήρξε ο επίσηµος προσωπογράφος της υψηλής κοινωνίας της Αθήνας και µε την  ψυχογραφική διεισδυτικότητά του τονίζει τα προσωπικά στοιχεία κάθε  προσωπογραφούµενου. Τα δυο του ταξίδια στην Ανατολή, µαζί µε το φίλο του Γύζη,  πλουτίζουν τη θεµατολογία του µε εξωτικά στοιχεία, όπως νέγρους κ.ά. Ανάµεσα  στα σηµαντικότερα έργα του είναι τα «Κάλαντα», η «Λουοµένη» και πολλά άλλα. 

∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΤΗΣ

Γεννήθηκε στον Πύργο Τήνου το 1839 από πατέρα άριστο µαρµαρογλύπτη.  Σπούδασε στην Ακαδηµία Καλών Τεχνών της Ρώµης, όπου θαυµάστηκε από τους  καθηγητές του και βραβεύτηκε. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα ίδρυσε  εργαστήριο µαρµαρογλυπτικής, στο οποίο φιλοτέχνησε εξαίρετα έργα που σήµερα  κοσµούν την Αθήνα και όχι µόνο. Ανάµεσα σ' αυτά ανήκει ο «Ξυλοθραύστης» στο  Ζάππειο. Οι τιµές που δεν του αποδόθηκαν εν ζωή από την Πολιτεία, αν και στο  µαρµαρογλυφείο του ασκούνταν απόφοιτοι του Πολυτεχνείου, του δόθηκαν µετά το  θάνατό του (1919) µε το βραβείο των Γραµµάτων και των Τεχνών.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΑΪΤΗΣ

Γεννηµένος το 1923 στην  Αθήνα µε καταγωγή από τον Πύργο, ο Γιάννης Γαΐτης   σπούδασε στην Ανωτάτη  σχολή Καλών Τεχνών µε καθηγητές τον Κων/νο Παρθένη και Ιωάννη Φιλιππότη, και  στο Παρίσι, όπου ήρθε σε επαφή µε όλα τα σηµαντικά ρεύµατα του 20ού αιώνα. Η  περίοδος 1944-1984, οπότε και πέθανε, ήταν πολύ δηµιουργική, καθώς φιλοτέχνησε  πάνω από 4000 έργα και έλαβε µέρος σε πολλές εκθέσεις. Τα «ανθρωπάκια» του µε  το χαρακτηριστικό ριγέ κουστούµι κάνουν την εµφάνισή τους τη δεκαετία του '60  και καθιερώνονται αποτελώντας σήµα κατατεθέν του καλλιτέχνη. Ασφυκτικά  επαναλαµβανόµενα εκφράζουν την αντίδραση του Γαΐτη στους µηχανικούς ρυθµούς της  σύγχρονης κοινωνίας. Ο ζωγράφος αξιώθηκε ευρείας αναγνώρισης, έργα του  βρίσκονται διάσπαρτα σε όλο τον κόσµο και µάλιστα αντίγραφο έργου του βλέπουµε  σήµερα στο µετρό, στο σταθµό Λαρίσης.