Αξίζει να ξεκινήσετε με τον Ναό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κιόνια. Υπολογίζεται ότι χρησιμοποιούνταν σαν καθαρτήριο για τους αρχαίους πιστούς, πριν την επίσκεψή τους στη Δήλο.

Θα βρείτε οργανωμένα σύγχρονα μουσεία, με αρχαία ευρήματα και ιστορικά έργα τέχνης. Δεσπόζει το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο, το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού στη Χώρα, το Μουσείο Τσόκλη στον Κάμπο, το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών στο Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας, η Πινακοθήκη κ.ά.

Ακόμα θα εντοπίσετε αρκετές εκθέσεις μαρμαρογλυπτικής, κυρίως στο Βόρειο τμήμα του νησιού, που εκθέτονται έργα από τελειόφοιτους τεχνίτες της σχολής καλών τεχνών του Πύργου.

Τέλος, δεκάδες λαογραφικά μουσεία θα συναντήσετε σε πολλά χωριά του νησιού, που εκθέτονται κεντήματα, χειροποίητα σκεύη μιας άλλης εποχής, (αργαλειούς, γεωργικά εργαλεία, μαγειρικά σκεύη, χειροποίητες στάμνες), υπέρθυρα, πίνακες, γλυπτά, πολύτιμα ιστορικά κειμήλια, ιστορικά έγγραφα, σπάνιες συλλογές κ.ά.

Κάντε μια σύντομη ξενάγηση στα σημαντικότερα:

Η Τήνος κατά την αρχαιότητα αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα, σύγχρονο με αυτό της Δήλου. Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα σημείωσε πολύ μεγάλη ακμή ως λατρευτικό κέντρο του Ποσειδώνα ο οποίος εκτός από θεός της θάλασσας, λατρεύονταν και ως θεραπευτής. Τον 3ο π.Χ. αιώνα έγινε η ανακατασκευή και επέκταση του ναού, όπου και καθιερώθηκε παράλληλα και η λατρεία της Αμφιτρίτης, συζύγου του Ποσειδώνα και προστάτιδα της γυναικείας γονιμότητας.

Οι αποστολές των πιστών στον ναό γίνονταν κυρίως για τρεις λόγους:

• Οι περαστικοί ταξιδιώτες προς μακρινότερες αποστολές, έσπευδαν να εξευμενίσουν τον Ποσειδώνα για να τους εξασφαλίσει ούριο άνεμο κατά το ταξίδι.
• Ο ναός του Ποσειδώνα θεωρούνταν εφάμιλλος του Ασκληπιείου της Επιδαύρου. Οι ασθενείς παρακαλούσαν τον Ποσειδώνα να τους θεραπεύσει. Αυτοί επιπλέον συμμετείχαν σε κάποιες τελετές, ενώ ακολουθούσαν αγωγές τις οποίες όριζαν οι ιερείς του ναού.
• Η Τήνος αποτελούσε τον προθάλαμο των προσκυνητών της Δήλου. Οι προσκυνητές όφειλαν να περάσουν πρώτα από τα εξαγνιστικά λουτρά του ναού του Ποσειδώνα, προκειμένου να περάσουν αμόλυντοι στην Δήλο.

Από τα μέσα του 1ου π.Χ. αιώνα ο ναός παρακμάζει και κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα εγκαταλείπεται εξαιτίας των προβλημάτων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας καθώς και των επιδρομών των Ερούλων.

Στο φως σήμερα βρίσκονται τμήματα των θεμελίων των δύο ναών, του ξενώνα, του λουτρού, καθώς και μία εξέδρα. Ανάμεσα στα ευρήματα διακρίνουμε διάφορα γλυπτά και διάκοσμα του ναού τα οποία μαρτυρούν την μεγαλοπρέπειά του.

Στον χώρο έχουν γίνει εκτεταμένες εργασίες ανάδειξης. Τα αρχαία προστατεύονται με διαδρόμους οργανωμένης κίνησης επισκεπτών, ξύλινα γεφυράκια, υπαίθριο χώρο εκδηλώσεων και περιμετρική δενδροφύτευση.

Στο μουσείο αυτό παρουσιάζεται η τεχνολογία του μαρμάρου, ενώ παράλληλα περιγράφεται αναλυτικά το πλέγμα εργαλειακού εξοπλισμού και τεχνικών.

Ταυτόχρονα, με την έμφαση που δίνεται στην προβιομηχανική και πρωτοβιομηχανική Τήνο, του σημαντικότερου νεοελληνικού κέντρου μαρμαροτεχνίας, αναδεικνύεται το κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκαν τα τοπικά εργαστήρια.

Η μόνιμη έκθεση περιλαμβάνει ποικίλα κοσμικά, εκκλησιαστικά, επιτύμβια και καθημερινής χρήσης πρωτότυπα έργα σε μάρμαρο (υπέρθυρα, κρήνες, οικόσημα, φουρούσια, προσκυνητάρια, γουδιά, κ.ά.), πήλινα προπλάσματα και γύψινα αντίγραφα, εργαλεία λατόμευσης και μαρμαροτεχνίας, μηχανολογικό εξοπλισμό, αρχειακό υλικό, καθώς και την πλουσιότερη συλλογή σχεδίων παλαιών μαρμαρογλυπτών που υπάρχει στην Ελλάδα.

Περιλαμβάνει έργα γλυπτικής και ζωγραφικής Τηνίων Καλλιτεχνών. Ιδρύθηκε το 1930 και έκτοτε εμπλουτίζεται συνεχώς. Ένα μόνο μέρος των έργων προέρχεται από αγορές του Ιδρύματος που ποτέ δεν έπαψε να στηρίζει τις τέχνες και τα γράμματα. Πολλά από τα έργα έχουν δωριθεί από τους ίδιους του δημιουργούς τους, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις υποτροφίες που τους χορηγήθηκαν από το Ίδρυμα για να σπουδάσουν.

Ανάμεσα σε πολλούς σημαντικούς Τήνιους γλύπτες, παρουσιάζονται έργα των αδερφών Φυτάλη, του Γεωργίου Βιτάλη, του Δημ. Φιλιππότη και του Λάζαρου Σώχου.

Επίσης εκτίθενται πίνακες των κορυφαίων ζωγράφων Νικηφόρου Λύτρα και Νικολάου Γύζη.

Συγκροτήθηκε το 1961 από δωρεά προς το Ιερό Ίδρυμα Παναγίας Τήνου. Περιλαμβάνει πολλά και σημαντικά έργα Ελλήνων και ξένων ζωγράφων.

Ξεχωριστή σημασία έχουν τα έργα των δύο μεγαλύτερων Ελλήνων ζωγράφων του 19ου αιώνα, των Τηνίων Νικηφόρου Λύτρα (Βοσκός, Αράπης, Τοπίο, Προσωπογραφία Ανδρός, Προσωπογραφία Γυναικώς, Η Χωριάτισσα) και Νικολάου Γύζη (Πηνελόπη Γύζη, Η Μητέρα μου Κυρά-Ταρώ).

Στο τελευταίο τμήμα του χώρου εκτίθεται συλλογή από βαρύτιμα ευρωπαϊκά κομψοτεχνήματα, αφρικανικά σκαλισμένα ελεφαντόδοντα (αφιερώματα ομογενών), καθώς και οι προσωπογραφίες της οικογένειας του δωρητή.

Βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο που οδηγεί από το λιμάνι στην εκκλησία της Παναγίας. Εκεί, θα βρείτε μια πλούσια συλλογή από αγγεία και οικιακά αντικείμενα από διάφορες περιόδους, βάζα της Γεωμετρικής περιόδου, μεγάλους αμφορείς και πήλινα δοχεία καθώς και επιτύμβιες στήλες του 5ου αιώνα που βρέθηκαν στο Εξώμβουργο και στον Κάμπο. Στην αυλή του μουσείου θα βρείτε ακόμα εκθέματα από κομμάτια του ναού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης.

Το μουσείο ακόμα εκθέτει μια σπάνια συλλογή από αρχαία νομίσματα της Τήνου, καθώς και ένα όμορφο μωσαϊκό πάτωμα που βρέθηκε στην Παναγία.

Τα έργα του μεγάλου μας καλλιτέχνη νεοελληνικής γλυπτικής (Πύργος 1851-1938), εκτίθενται στο Πνευματικό Κέντρο του ιδρύματος.

Η καλλιτεχνική πορεία του γλύπτη χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Η έκθεση καλύπτει 19 έργα της δεύτερης περιόδου ανάμεσά τους "Σάτυρος και Έρωτας II", V και VI, "Αριάδνη Κοιμωμένη", "Άγγελος" κ.α. Έργο της πρώτης περιόδου είναι η "Φιλοστοργία" (1875) και της τρίτης περιόδου ο "Ευαγγελισμός σε γύψο" (1936).

Το πλούσιο σκευοφυλάκιο του Ιδρύματος περιλαμβάνει μέρος μόνο των αφιερωμάτων, κυρίως έργα εκκλησιαστικής αργυροχοΐας και χρυσοκεντητικής, εκτεθειμένα σε κομψές προθήκες.

Άξια ιδιαίτερης προσοχής είναι:

• Ο σταυρός αγιασμού, εύρημα και αφιέρωμα των Ελλήνων στρατιωτών της Κλεισούρας το 1940.
• Η παλαιά αργυρεπίχρυση θήκη της Αγίας Εικόνας (Βενετία 1830) με επίστεψη Αγγέλων του Νικηφόρου Λύτρα.
• Ο Χρυσοκέντητος Επιτάφιος της Κοκόνας Ρολογά, ονομαστής χρυσοκεντήστρας της πόλης, έργο του 1833.
• Και η διαθήκη των Κτητόρων, δηλαδή ο πρώτος κανονισμός λειτουργίας του Ιερού Ιδρύματος, που θέσπισαν οι Κτήτορες-Επίτροποι, σε αργυρή στάχωση.

Βρίσκεται στη Χώρα, εντός του Ιδρύματος της Παναγίας Τήνου.

Εκεί βρίσκονται τα οστά των πρώτων θυμάτων του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου στην Ελλάδα, των μελών του πληρώματος του καταδρομικού ΕΛΛΗ, που τορπιλίστηκε το 1940 στο λιμάνι της Τήνου. Υπάρχουν ακόμη διάφορα αντικείμενα από το ΕΛΛΗ.

Στεγάζεται σε κτίριο στην είσοδο του χωριού Πύργος. Εδώ εκτίθενται γλυπτά και ανάγλυφα έργα καλλιτεχνών της περιοχής του Πανόρμου, όπως Γ. Χαλεπά, Δ. Φιλιππότη, Ευρ. Λαμπαδίτη, Ι. Βούλγαρη, Λ. Δούκα, Γ. Βιτάλη, Λ. Σώχου και άλλων. Μάλιστα, ορισμένα από αυτά είναι τα αυθεντικά προπλάσματα των μαρμάρινων έργων.

Στο μουσείο αυτό, που βρίσκεται στο χωριό Ιστέρνια, εκτίθενται έργα ντόπιων καλλιτεχνών, όπως των αδελφών Φυτάλη, Μαλακατέ, του Γεωργ. Βιτάλη, του Λάζαρου και Αντωνίου Σώχου, του Λάζαρου Λαμέρα και άλλων.

πηγή : www.tinos.gr